اختلالات شخصیت
**اختلالات شخصیت** گروهی از بیماری‌های روانی هستند که با الگوهای فکری، احساسی و رفتاری پایدار و ناسازگارانه مشخص می‌شوند. این الگوها به قدری سفت و سخت هستند که می‌توانند باعث مشکلات جدی در زندگی شخصی، اجتماعی و شغلی فرد شوند. افراد مبتلا به اختلالات شخصیت غالباً درک درستی از رفتارها و تأثیرات آن بر دیگران ندارند و در نتیجه، توانایی تطبیق با موقعیت‌های مختلف را ندارند.
### انواع اختلالات شخصیت:
اختلالات شخصیت به سه گروه یا "خوشه" تقسیم می‌شوند:
#### خوشه A (الگوهای عجیب یا غیرعادی):
1. **اختلال شخصیت پارانوئید (Paranoid Personality Disorder):**
- افراد مبتلا به این اختلال به دیگران بی‌اعتماد هستند و به‌طور مداوم فکر می‌کنند که دیگران قصد سوءاستفاده یا آسیب رساندن به آن‌ها را دارند.
- **مثال:** علی همیشه فکر می‌کند همکارانش قصد دارند او را کنار بگذارند و به او خیانت کنند، حتی بدون هیچ دلیل مشخصی.
2. **اختلال شخصیت اسکیزوتایپی (Schizotypal Personality Disorder):**
- افراد مبتلا به این اختلال تمایل به تفکرات عجیب و غریب، باورهای غیرمعمول و رفتارهای غیرعادی دارند. آن‌ها ممکن است به جادو یا علایم فوق‌طبیعی باور داشته باشند.
- **مثال:** نرگس اغلب فکر می‌کند که توانایی دیدن آینده را دارد یا احساس می‌کند که دیگران ذهن او را می‌خوانند.
3. **اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder):**
- افراد مبتلا به این اختلال تمایل دارند از روابط اجتماعی دوری کنند و به‌طور کلی علاقه‌ای به تعاملات انسانی ندارند. آن‌ها اغلب به تنهایی زندگی می‌کنند و احساساتشان را نشان نمی‌دهند.
- **مثال:** مهدی دوست دارد به تنهایی زندگی کند و هیچ علاقه‌ای به داشتن دوستان یا روابط اجتماعی ندارد.
#### خوشه B (الگوهای احساسی یا دراماتیک):
1. **اختلال شخصیت ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder):**
- این افراد معمولاً به قوانین اجتماعی توجهی ندارند و رفتارهای بی‌مسئولیت و آسیب‌زننده از خود نشان می‌دهند. آن‌ها ممکن است دروغ بگویند، فریب دهند یا به دیگران آسیب برسانند بدون اینکه احساس پشیمانی کنند.
- **مثال:** رضا بدون توجه به قوانین و احساسات دیگران کارهای خلاف انجام می‌دهد و هیچ احساس گناه یا پشیمانی ندارد.
2. **اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder - BPD):**
- افراد مبتلا به این اختلال نوسانات شدید در خلق‌وخو و تصویر ذهنی از خود دارند. آن‌ها ممکن است در روابط خود بی‌ثباتی زیادی را تجربه کنند و احساس پوچی، ناامنی و ترس از طرد شدن داشته باشند.
- **مثال:** سارا به‌طور مداوم بین عشق و نفرت نسبت به شریک زندگی‌اش نوسان دارد و از ترک شدن به شدت می‌ترسد.
3. **اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder):**
- این افراد تمایل به جلب توجه دیگران دارند و رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز از خود نشان می‌دهند. آن‌ها معمولاً به دنبال تحسین و توجه بی‌پایان از سوی دیگران هستند.
- **مثال:** مریم همیشه با لباس‌های جلب توجه‌کننده به مهمانی‌ها می‌رود و تلاش می‌کند در مرکز توجه باشد.
4. **اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder):**
- افراد مبتلا به این اختلال احساس بزرگی و خودبرتر بینی دارند و به‌طور مداوم به دنبال تمجید و توجه دیگران هستند. آن‌ها معمولاً احساس می‌کنند که شایسته برخورد ویژه‌ای هستند و به نیازهای دیگران اهمیت زیادی نمی‌دهند.
- **مثال:** علی همیشه فکر می‌کند که او بهترین و برترین فرد در جمع است و انتقادها را نمی‌پذیرد.
#### خوشه C (الگوهای اضطرابی یا ترسناک):
1. **اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder):**
- این افراد از تعاملات اجتماعی دوری می‌کنند زیرا از انتقاد، تمسخر یا طرد شدن می‌ترسند. آن‌ها اغلب احساس کمبود اعتماد به نفس و ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی دارند.
- **مثال:** زهرا به دلیل ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن، همیشه از شرکت در مهمانی‌ها و جمع‌های دوستانه خودداری می‌کند.
2. **اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder):**
- افراد مبتلا به این اختلال به شدت به دیگران وابسته هستند و در تصمیم‌گیری‌ها و انجام کارهای روزمره خود به کمک و تأیید دیگران نیاز دارند.
- **مثال:** مهدی نمی‌تواند تصمیمات ساده‌ای مثل خرید یا رفتن به مسافرت را بدون تأیید و کمک دیگران بگیرد.
3. **اختلال شخصیت وسواسی-جبری (Obsessive-Compulsive Personality Disorder - OCPD):**
- این افراد به شدت به نظم و کمال‌گرایی وسواس دارند و نمی‌توانند وظایف خود را به دیگران محول کنند یا انعطاف‌پذیری از خود نشان دهند.
- **مثال:** علی به قدری به نظم و ترتیب وسواس دارد که حتی کوچک‌ترین بی‌نظمی در خانه یا محل کار او را مضطرب می‌کند.
### درمان اختلالات شخصیت:
درمان اختلالات شخصیت می‌تواند دشوار باشد، زیرا این الگوهای رفتاری به مرور زمان پایدار شده‌اند. با این حال، **روان‌درمانی** یکی از مؤثرترین روش‌های درمان است. درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان‌های بین‌فردی می‌توانند به افراد کمک کنند تا الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهند. در برخی موارد، **دارو** برای کنترل علائم اضطراب یا افسردگی که همراه این اختلالات هستند، تجویز می‌شود.